Σημασία
Η μάχη του Μαραθώνα αποδείχθηκε πολύ σημαντική για τους Έλληνες.[77] Η μάχη ήταν καθοριστική στιγμή στην ιστορία της αθηναϊκής δημοκρατίας, καθώς έδειξε τι μπορούσαν να πετύχουν με ενότητα και αυτοπεποίθηση[78] - κατά τους σύγχρονους ιστορικούς, «η νίκη των Αθηναίων στον Μαραθώνα έδωσε στους Έλληνες την ευκαιρία να επιζήσουν για τρείς αιώνες, όποτε και ανάπτυξαν αξιόλογο πολιτισμό, στη βάση του οποίου υπάρχει ο δυτικός πολιτισμός».[5][79] Ο Τζών Στιούαρτ Μιλ είχε δηλώσει ότι «η μάχη του Μαραθώνα, ως γεγονός στη βρετανική ιστορία, είναι πιο σημαντική από τη μάχη του Χάστινγκς».[80]
Φαίνεται ότι ο Αθηναίος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί ότι η συμμετοχή του στον Μαραθώνα ήταν το πιο σημαντικό γεγονός στη ζωή του -ανώτερο κι απ' την Ορέστεια και τους Πέρσες του- δεδομένου ότι έγραψε το παρακάτω επίγραμμα:
- Αἰσχύλον Εὐφορίωνος Ἀθηναῖον τόδε κεύθει
- μνῆμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας·
- ἀλκὴν δ’ εὐδόκιμον Μαραθώνιον ἄλσος ἂν εἴποι
- καὶ βαθυχαιτήεις Μῆδος ἐπιστάμενος
- Αυτό ο τάφος στην καρποφόρα Γέλα τον Αθηναίο Αισχύλο του Ευφορίωνα :σκεπάζει. Για την ξακουστή παλληκαριά του το άλσος του Μαραθώνα θα :πει, και οι μακρομάλληδες Μήδοι, που καλά την ξέρουν.[81]
Όσον αφορά τον στρατιωτικό τομέα, το μεγαλύτερο μάθημα για τους Έλληνες ήταν η δύναμη των οπλιτών - αυτοί θα έπαιζαν μεγάλο ρόλο και στις εμφύλιες συρράξεις των Ελλλήνων.[82] Παρ' ολ' αυτά, ο σχηματισμός φάλαγγας ήταν ευάλωτος στο ιππικό, αλλά καθώς στον Μαραθώνα το περσικό ιππικό έλειπε, η φάλλαγα αποδείχθηκε θανατηφόρο όπλο
Κληρονομιά
Ένας από τους μεγαλύτερους θρύλους της μάχης αποτελεί η πορεία του Φειδιππίδη από την Αθήνα στη Σπάρτη. Κατά τη διάρκειας της πορείας, ο δρομέας πέτυχε στον δρόμο του τον θεό Πάνα - ο θεός τον ρώτησε γιατί οι Αθηναίοι δεν τον τιμούσαν. Ο δρομέας απάντησε ότι οι Αθηναίοι θα τον τιμούσαν απ' εδώ και πέρα. Ο Πάνας είχε προκαλέσει τον πανικό στους Πέρσες κατά τη διάρκειας της μάχης - προς τιμή αυτού, οι Αθηναίοι έφτιαξαν ένα τέμενος στα βόρεια της Ακρόπολης.[84]
Μετά τη νίκη, η γιορτή της Αγροτέρας Αρτέμιδος πήρε νέα μορφή - πριν τη μάχη, οι Αθηναίοι ορκίστηκαν να θυσιάζουν ένα αριθμό αιγών ίσο με τον αριθμό των νεκρών Περσών. Αλλά, λόγω του μεγάλου αριθμού νεκρών Περσών, οι Αθηναίοι αποφάσισαν να προσφέρουν πενήντα αίγες κάθε χρόνο - ο Ξενοφών αναφέρει ότι, ενενήντα χρόνια μετά τη μάχη, αυτή η παράδοση συνεχίζονταν.[85][86][87][88] Κατά τον Πλούταρχο, οι Αθηναίοι είχαν δει το φάντασμα του Θησέα, το οποίο τους οδήγησε κατά των Περσών[89] - αυτή η σκηνή απεικονίζεται στην τοιχογραφία της Ποικίλης Στοάς.[90] Ο Παυσανίας επίσης γράφει:
« | συνέβη δὲ ὡς λέγουσιν ἄνδρα ἐν τῇ μάχῃ παρεῖναι τὸ εἶδος καὶ τὴν σκευὴν ἄγροικον· οὗτος τῶν βαρβάρων πολλοὺς καταφονεύσας ἀρότρῳ μετὰ τὸ ἔργον ἦν ἀφανής· ἐρομένοις δὲ Ἀθηναίοις ἄλλο μὲν ὁ θεὸς ἐς αὐτὸν ἔχρησεν οὐδέν, τιμᾶν δὲ Ἐχετλαῖον ἐκέλευσεν ἥρωα μετάφραση: Μερικοί είδαν ένα άνδρα που έμοιαζε αγροίκος. Αυτός είχε σκοτώσει πολλούς βαρβάρους με το άροτρο και μετά εξαφανίστηκε. Οι Αθηναίοι είχαν ζητήσει τη συμβολή ενός μαντείου και ο θεός τους είπε να τιμούν τον Εχετλαίον ως ήρωα[68] | » |
Κατά τον Κλαύδιο Αιλιανό, ένας οπλίτης έφερε τον σκύλο του στο στρατόπεδο και ο σκύλος είχε επιτεθεί, μαζί με τον κύριό του, στους Πέρσες. Αυτή η σκηνή απεικονίζεται στην τοιχογραφία της Ποικιλής Στοάς
Μαραθώνιος
Κατά τον Ηρόδοτο, ο Φειδιππίδης έτρεξε την απόσταση 140 μίλιων, από την Αθήνα μέχρι τη Σπάρτη, μέσα σε δύο μέρες.[92] Σύμφωνα με την παράδοση, ο Φειδιππίδης έτρεξε στην Αθήνα μετά τη μάχη, φώναξε τη λέξη «Νενικήκαμεν» (Νικήσαμε!) και ξεψύχησε. Αυτή η ιστορία συναντιέται στο έργο Στη δόξα της Αθήνας (1ος αιώνας μ.Χ) του Πλούταρχου, το οποίο αποτελείται από αποσπάσματα του χαμένου έργου του Ηρακλείδη του Ποντικού - εκεί ο δρομέας αναφέρεται ως Θέρσιππος και Ευκλής.[93] Από την άλλη, ο Λουκιανός δηλώνει ότι ο δρομέας ονομαζόταν Φιλιππίδης και όχι Φειδιππίδης.[94]
Το 1984 άρχισε η ανάπτυξη της ιδέας των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, με τους διοργανωτές να ψάχνουν ένα άθλημα που θα θύμιζε τη δόξα της Αρχαίας Ελλάδας, γι' αυτό και ο Μισέλ Μπρεάλ πρότεινε να συμπεριληφθεί ο μαραθώνιος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896 - μαζί του συμφώνησαν ο Πιερ ντε Κουμπερτέν και οι Έλληνες.[95] Το άθλημα έγινε πολύ δημοφιλές και πολλές μεγάλεις πόλεις άρχισαν να διοργανώνουν τον δικό τους μαραθώνιο - η απόσταση που τελικά καθορίστηκε είναι 42.195 χιλιόμετρα
Στις 8 Δεκεμβρίου 2010, κατά την 2500η επέτειο της μάχης του Μαραθώνα, η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ δήλωσε ότι η μάχη αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα στην ιστορία της ανθρωπότητας