Η Ναυμαχία του Αρτεμισίου, που διεξήχθη παράλληλα με τη μάχη των Θερμοπυλών, είναι θαλάσσια σύγκρουση μεταξύ Ελλήνων και Περσών, κατά τη δεύτερη περσική εισβολή.
Οι Πέρσες ξεκίνησαν, υπό την ηγεσία του Ξέρξη Α', εισβολή στην Ελλάδα, με στόχο να αποκαταστήσουν το γόητρο τους μετά την ήττα από τους Αθηναίους στον Μαραθώνα, το 490 π.Χ. Ο Αθηναίος πολιτικός και στρατηγός Θεμιστοκλής πρότεινε στους Έλληνες να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες στους στενούς χώρους των Θερμοπυλών και του Αρτεμισίου.
Ο περσικός στόλος είχε χάσει περίπου τετρακόσια πλοία λόγω θύελλας στη Μαγνησία, ενώ αργότερα έχασε άλλα διακόσια πλοία στην Εύβοια, τα οποία έστειλε για να παγιδεύσει τους Έλληνες. Μετά από δύο μέρες μικροσυγκρούσεων, ξεκίνησε η κύρια μάχη, που έληξε για τους αντιπάλους με ίσες απώλειες. Οι Έλληνες, όμως, αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στη Σαλαμίνα, όταν έμαθαν το αποτέλεσμα της μάχης των Θερμοπυλών.
Στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, ωστόσο, οι Έλληνες πέτυχαν αποφασιστική νίκη, λόγω του ότι κατάφεραν να παρασύρουν τους Πέρσες στα στενά. Μετά την ήττα στη Σαλαμίνα, ο Ξέρξης, με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του, υποχώρησε στην Ασία, αναθέτοντας στον Μαρδόνιο την υποδούλωση της Ελλάδος. Αλλά, οι Έλληνες πέτυχαν αποφασιστικές νίκες στις Πλαταιές και στη Μυκάλη, αναγκάζοντας τους Πέρσες να υποχωρήσουν ολοκληρωτικά.
Όταν έγινε γνωστό η προέλευση του περσικού στρατού κατά μήκος της ακτής του Ολύμπου (τέλη Ιουλίου ή αρχές Αυγούστου), οι Έλληνες έπλευσαν στο Αρτεμίσιο[43] - από όπου μπορούσαν να φύγουν γρήγορα σε περίπτωση ανάγκης.[44] Οι Έλληνες έστειλαν τρία πλοία στη Σκιάθο, με σκοπό να προειδοποιήσουν τους υπόλοιπους για την εμφάνιση του περσικού στόλου.[45] Μετά από δύο εβδομάδες, δέκα τριήρεις από τη Σιδώνα έφθασαν στη Σκιάθο - οι υπόλοιποι Έλληνες έμαθαν για την παρουσία τους χάρη σε πυρσούς.[45][46] Σε σύγκρουση που ακολούθησε, δύο από τα ελληνικά πλοία καταστράφηκαν με το τρίτο να υποχωρεί.[47] Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Έλληνες δεν ήταν σίγουροι ότι το μύνημα του πυρσού εννοούσε την άφιξη του περσικού στόλου, για αυτό και οι Αθηναίοι έπλευσαν στο Αρτεμίσιο.[44][46] Μόλις κατάλαβαν ότι ο περσικός στόλος δεν έφτασε εκείνη τη μέρα, οι Έλληνες κινήθηκαν στη Χαλκίδα, φυλάγοντας τον Εύριπον, και άφησαν ημεροσκόπους στα ψηλά της Εύβοιας.[46]
Οι σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν ότι οι Έλληνες ερμήνευσαν λανθασμένα τα μηνύματα των πυρσών και πίστεψαν ότι οι Πέρσες έπλευσαν ανατολικά της Σκιάθου, με σκοπό να πλεύσουν στα ανατολικά της Εύβοιας - είτε οι Έλληνες κατάσκοποι, οι οποίοι έστειλαν τα μηνύματα, θεώρησαν ότι οι Πέρσες έπλευσαν ανατολικά της Σκιάθου.[48] Ο περσικός στόλος μπορούσε να πλεύσει γύρω από την Εύβοια, να κινηθεί στην Αττική και να επιτεθεί στο Αρτεμίσιο, με αποτέλεσμα να παγιδεύσει τους Έλληνες και να μην τους επιτρέψει να υποχωρήσουν - ωστόσο, η υποχώρηση των Ελλήνων στη Χαλκίδα είχε ως αποτέλεσμα οι Έλληνες να γλιτώσουν από πιθανή παγίδα των Περσών στην Εύβοια και τους είχε δώσει τη δυνατότητα να επιστρέψουν στο Αρτεμίσιο.[44]
Μετά από δέκα ημέρες, οι Πέρσες έφθασαν στις Θερμοπύλες - σύμφωνα με τον Ηρόδοτο είχαν πολύ μεγάλο στρατό και στόλο[49]. Ωστόσο, οι Πέρσες αποφάσισαν να μην επιτεθούν.[50] Την επόμενη ημέρα, ο περσικός στόλος έφτασε κοντά στο Αρτεμίσιο (με κατεύθυνση τη Μαγνησία), αλλά λόγω καταιγίδας, κατέληξαν σε ορεινή ακτή.[51] Μέσα σε δύο μέρες, οι Πέρσες έχασαν το ένα τρίτο των πλοίων τους, ενώ το περσικό πεζικό συνέχιζε να περιμένει τους Έλληνες να διασκορπιστούν στις Θερμοπύλες.[52][50]
Μια μέρα μετά τη λήξη της καταιγίδας, ο ελληνικός στόλος επέστρεψε στο Αρτεμίσιο, μετά από σπονδή προς τιμή του Ποσειδώνα[53]. Αργότερα, οι Πέρσες ξεκίνησαν την επίθεση κατά των Ελλήνων στις Θερμοπύλες - παράλληλα, ο περσικός στόλος αγκυροβόλησε τα πλοία του απέναντι από το Αρτεμίσιο (ο Ηρόδοτος δίνει το όνομα Ἀφέται για την περιοχή αυτή - σήμερα εκεί βρίσκεται η Άφυσσος[54]), αν και δεκαπέντε πλοία, που βρέθηκαν στις ελληνικές γραμμές, καταστράφηκαν.[55] Παρ' ολ' αυτά, οι Πέρσες είχαν τρείς φορές περισσότερα πλοία από ότι οι Έλληνες, γι' αυτό και οι τελευταίοι σχεδίαζαν να αποσυρθούν.[56] Οι άνδρες από την Εύβοια δωροδόκησαν τον Θεμιστοκλή για να πείσει τους υπόλοιπους στρατηγούς να μείνουν στο Αρτεμίσιο[56] - ο Θεμιστοκλής με τη σειρά του έδωσε στον Ευριβιάδη πέντε τάλαντα και στον Αδείμαντο τρία αργυρά τάλαντα.[57]
Εκείνη την ημέρα, ο Σκυλλίης Σκιωναίος, δύτης και λιποτάκτης του περσικού στόλου, έφθασε στο ελληνικό στρατόπεδο - ενημέρωσε τους Έλληνες ότι οι Πέρσες έστειλαν διακόσια πλοία γύρω από την Εύβοια, με σκοπό να εμποδίσουν την υποχώρηση των Ελλήνων.[58] Από την πλευρά τους, οι Πέρσες δεν ήθελαν να επιτεθούν στους Έλληνες, καθώς ήταν πειθόμενοι ότι οι τελευταίοι θα υποχωρούσαν, γι' αυτό επιχείρησαν να τους παγιδεύσουν.[59] Οι Έλληνες αποφάσισαν να φύγουν κατά το σούρουπο, ώστε οι Πέρσες να μην μάθουν το σχέδιο τους.
Χρονολογία
Σύμφωνα με τους σύγχρονους ιστορικούς, η ακριβής χρονολογία των γενονότων στις μάχες των Θερμοπυλών και του Αρτεμισίου, καθώς και η σχέση μεταξύ τους, δεν είναι ακόμα σαφής. Πάρακατω φαίνεται ο πίνακας με τους υπολογισμούς του Τομ Χόλλαντ και του Ζ. Λάζενμπαι.
| Ημέρα | Γεγονότα |
| -15 | Ο περσικός στρατός φεύγει από τα Θέρμα |
| -13 (περίπου) | Ο περσικός στόλος φθάνει στη Σκιάθο - οι Έλληνες υποχωρούν στη Χαλκίδα |
| -4 | Άφιξη του περσικού πεζικού στις Θερμοπύλες και αποχώρηση του περσικού στόλου από τα Θέρμα |
| -3 | Πρώτη μέρα της καταιγίδας. |
| -2 | Δεύτερη μέρα της καταιγίδας. |
| -1 | Η καταιγίδα λήγει και οι Έλληνες επιστρέφουν στο Αρτεμίσιο. |
| 1 | Οι Πέρσες επιτίθονται στις Θερμοπύλες, ενώ ο περσικός στόλος φθάνει στο Αρτεμίσιο. Ξεκινούν οι συγκρούσεις στο Αρτεμίσιο. |
| 2 | Συνεχίζονται για δεύτερη μέρα οι δύο μάχες |
| 3 | Τρίτη μέρα των μαχών στις Θερμοπύλες και στο Αρτεμίσιο. Οι Πέρσες πετυχαίνουν πύρρειο νίκη στις Θερμοπύλες, αναγκάζοντας τους Έλληνες να υποχωρήσουν και από το Αρτεμίσιο. |
Περσικός στόλος
Πάρακατω, δίνεται περιληπτικός πίνακας για τον αριθμό των περσικών πλοίων, όταν αυτά βρίσκονταν στον Δορίσκο[64] - αν και κατά τη διάρκεια της καταιγίδας στη Μαγνησία, έχασαν το ένα τρίτο των πλοίων τους.[51]
| Περιχοή | Αριθμός πλοίων | Περιοχή | Αριθμός πλοίων | Περιοχή | Αριθμός πλοίων |
|---|---|---|---|---|---|
| Φοινίκη και Συρία[64] | 300 | Αίγυπτος[64] | 200 | Κύπρος[65] | 150 |
| Κιλικία[66] | 100 | Ιωνία[67] | 100 | Πόντος[68] | 100 |
| Καρία[69] | 70 | Αιολίδα[68] | 60 | Λυκία[70] | 50 |
| Παμφυλία[66] | 30 | Δωριείς της Μικράς Ασίας [69] | 30 | Κυκλάδες[68] | 17 |
| Σύνολο | 1207 |
Μερικοί σύγχρονοι μελετητές έχουν δεχθεί αυτούς τους αριθμούς, λόγω του ότι οι αρχαίες πηγές είναι ασυνήθιστα συνεπείς όσον αφορά τους αριθμούς.[71][72][73] Άλλοι μελετητές απορρίπτουν τον αριθμό αυτό, παραπέμποντας στον αριθμό των ελληνικών πλοίων στην Ιλιάδα, και πιστεύουν ότι οι Πέρσες διέθεταν εξακόσια πλοία
Ελληνικός στόλος
Ο Ηρόδοτος, στην αρχή του βιβλίου Ουρανία, αναφέρει ότι οι Έλληνες είχαν στη διάθεση τους διακόσια και ογδόντα πλοία (στην παρένθεση αναφέρονται οι πεντηκόντοροι)
| Πόλη | Αριθμός των πλοίων | Πόλη | Αριθμός των πλοίων | Πόλη | Αριθμός των πλοίων |
|---|---|---|---|---|---|
| Αθήνα[76] | 127 | Κόρινθος[76] | 40 | Αίγινα[76] | 18 |
| Χαλκίδα[76] | 20 | Μέγαρα[76] | 20 | Σικυώνα[76] | 12 |
| Σπάρτη[76] | 10 | Επίδαυρος[76] | 8 | Ερέτρια[76] | 7 |
| Τροιζήνα[76] | 5 | Στύρα[76] | 2 | Κέα[76] | 2 (2) |
| Οπούντιοι Λοκροί[76] | (7) | Σύνολο | 271 (9)[77] |
.png "English"){kind=small}
