28η Οκτωβρίου: Το έπος του 1940

Από τον Υπτγο ε.α.Αλέξανδρο Μ. Τρομπούκη 

καθηγητή της Σχολής Μετεκπαίδευσης της ΕΛ. ΑΣ  στη Βέροια

Στο θρίαμβο της  Ελλάδας του 1940 θα αναφερθώ για να επισημάνω για μια ακόμη φορά κάποια γεγονότα μεγαλείου της φυλής μας, όταν πρόκειται για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων αξιών χωρίς υπολογισμούς θυσιών.

Ο Στέλιος Σπεράντζας, ο ποιητής λέει ότι: ’’Σ’ εχθρό εμείς, με θέληση δική μας, δε δώσαμε ποτέ νερό και χώμα’’, και αποτελεί αυτό τον οδοδείχτη της εθνικής μας πορείας μέσα στους αιώνες. Μιας πορείας γεμάτης μεγαλείο, δόξα και πολιτισμό. Οποιαδήποτε ιστορική αναδρομή και αν κάνουμε, αυτό περίτρανα μας δείχνει. Στον αστερισμό αυτό των μεγάλων εθνικών μας σταθμών, θέση πρώτου μεγέθους έχει το ‘’ΣΑΡΑΝΤΑ’’.

Η γιορτή του ‘’σαράντα’’, όπως τη λένε με σεμνότητα και υπερηφάνεια, καθώς ταιριάζει στους ανδρείους, αυτοί που τη δημιούργησαν, ή τη γιορτή του ‘’ΟΧΙ’’, όπως τη λένε, με μάτια που λάμπουν από κάποια ανεξήγητη μυστική συγκίνηση και έπαρση, οι μικροί μαθητές.

Τιμάμε την ημέρα αυτή το μεγαλείο του αγώνα του Ελληνικού λαού, ενάντια στο φασισμό, στη σκλαβιά, στην υποτέλεια, την απλή και μεγάλη του νίκη, το μεγάλο σταθμό της πρόσφατης Ιστορίας μας.

 Μια μικρή Ελλάδα , ορθώνεται μπροστά στο οδοστρωτήρα των δυνάμεων της βίας, που έχει ισοπεδώσει τόσους περήφανους λαούς και τους έχει ποδοπατήσει. Μια Ελλάδα, που δεν ηττοπάθησε μπροστά στις ιταλικές προκλήσεις, που κορυφώθηκαν, όταν η δολοφονική τους τορπίλη βυθίζει το ελαφρό μας καταδρομικό ‘’ΕΛΛΗ’’, ένα έγκλημα, κάτω από τις πιο άτιμες συνθήκες. Η τορπίλη του Ιταλικού υποβρυχίου  δε βύθισε μόνο το εύδρομο ‘’ΕΛΛΗ’’, στις 15 Αυγούστου 1940, αλλά χτύπησε βαθιά την ψυχή του Ελληνικού λαού, εκεί όπου η φύτρα μας έχει εντυπώσει αυτό που δεν υπάρχει σε καμία άλλη διάλεκτο σε όλη την υφήλιο, το φιλότιμο.

            Ο πόλεμος, η απόκρουση των δυνάμεων του Πράσκα ονομάσθηκε ‘’Επος’’, παίρνοντας κοντά του κάτι από τη μάχη του Μαραθώνα, τη μέχρι θανάτου πάλη των τριακοσίων στις Θερμοπύλες, κάτι από τις μάχες που ο τυφλός ποιητής της γεωμετρικής εποχής περιγράφει στα Ομηρικά Έπη.       

            Όμως εκεί μέσα στη στυφή μυρωδιά του μπαρουτιού, το λασπωμένο χιόνι και την απόλυτη σιγή που προηγείται από τον ήχο της σάλπιγγας, είναι αμέτρητοι αυτοί που είδαν μία καστανή μαυροντυμένη γυναίκα, με ήρεμα χαρακτηριστικά και γλυκύτατα μάτια να τους οδηγεί στις τρομερές εφόδους. ‘’Είδαμε την Παναγιά να μας οδηγεί’’, γράφουν από το μέτωπο της Αλβανίας οι φαντάροι στις μανάδες τους, στις γυναίκες τους και στις αρραβωνιαστικιές.Οπωσδήποτε η ψυχολογική τόνωση είναι εκ των ουκ άνευ γεγονός, και η τόνωση του ηθικού θεωρείται βασικό στοιχείο για την αγωνιστικότητα οποιασδήποτε στρατιωτικής δύναμης από την εποχή του Ομήρου μέχρι το Μέγα  Αλέξανδρο, αλλά και τους σύγχρονους στρατούς. Υπό τη σκέπη της Υπερμάχου Στρατηγού, ο ελληνικός Στρατός έγραψε λαμπρές σελίδες ελληνικής ιστορίας και δόξας, υπερασπίζοντας τα ιερά και όσια της πατρίδας, με περίσσευμα ανδρείας και θάρρους.

Αλλά ας δούμε με τη σειρά την εξέλιξη των γεγονότων που οδήγησαν στην εποποιία της 28^ηςΟκτωβρίου 1940.

Ξημερώνει η 28^η Οκτωβρίου 1940. Έχει φθάσει η ώρα της αναμέτρησης για την Ελλάδα. Είναι γνωστή η επίδοση τελεσιγράφου, από τον πρεσβευτή της Ιταλίας στην Αθήνα κ. Γκράτσι, την 0300 ώρα της 28^ης Οκτωβρίου 1940 στον πρωθυπουργό της Ελλάδος Ιωάννη Μεταξά, με το οποίο ζητούσε η Ιταλική κυβέρνηση να καταλάβει ο Ιταλικός Στρατός ορισμένες στρατηγικές θέσεις στον ελληνικό χώρο, τις οποίες δεν προσδιόριζε.

Αν κοιτάξουμε ερευνητικά το κείμενο αυτού του ιταμού τελεσιγράφου, με την τρίωρη προθεσμία αποδοχής ή απόρριψης των όρων, θα διαπιστώσουμε ότι με οποιαδήποτε απάντηση οι Ιταλοί είχαν ήδη αποφασίσει την κήρυξη του πολέμου κατά της Ελλάδος. Αυτό επεσήμανε ο Μεταξάς με το ερώτημα που έθεσε στον Ιταλό Πρεσβευτή, αμέσως μετά την ανάγνωση του κειμένου. Του είπε ξεκάθαρα: «ΔΗΛΑΔΗ ΕΧΟΥΜΕ ΠΟΛΕΜΟ.»

Ιωάννης Μεταξάς

Ο Μεταξάς , τον πατριωτισμό του οποίου κανείς ποτέ δεν αμφισβήτησε, χωρίς να ρωτήσει τον Βασιλιά Γεώργιο Β΄( δεν είχε χρόνο), είπε ΟΧΙ στα αιτήματα των Ιταλών. Ήταν ίσως η πρώτη φορά που ερχόταν σε πλήρη αρμονία με τη θέληση του δοκιμασμένου από τη δικτατορία ελληνικού  λαού. Η οργή και η αγανάκτηση του  λαού για τον τορπιλισμό της ΄΄ΕΛΛΗΣ΄΄ είχε οδηγήσει σε μια καθολική ενότητα.

Η άρνηση του πρωθυπουργού ν’ αποδεχθεί τις ιταλικές απαιτήσεις ήταν το αποτέλεσμα μιας ορθολογιστικής εκτίμησης των συμφερόντων της χώρας. Πρέπει να αποδεχθούμε χωρίς υστεροβουλίες, ότι με αυτή την απόφαση αποφύγαμε ένα νέο διχασμό, πολύ χειρότερο από εκείνο της περιόδου1916-1922, με τη γνωστή τραγική του κατάληξη. Με το ΟΧΙ του Ιωάννου Μεταξά το έθνος ξαναζεί το ‘’Μολων Λαβέ ‘’ του Λεωνίδα, ‘’το δε την πόλιν σοι δούναι ουτ’ εμον..’’ του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, το  ‘’Ελευθερία ή θάνατος’’ των αγωνιστών του 1821

Με την κήρυξη της γενικής επιστράτευσης, ξεχείλισε το ποτάμι του ενθουσιασμού ενάντια στον Ιταλό εισβολέα. Όλοι οι Έλληνες, κρεμάστηκαν κυριολεκτικά σε κάθε μέσο συγκοινωνίας για να φτάσουν το συντομότερο στο μέτωπο και ν΄ αποδείξουν ακόμη μια φορά στον κόσμο μας, ότι τούτος ο λαός δεν μετράει τις θυσίες, όταν πρόκειται ν’ αγωνιστεί για τις ανθρώπινες αξίες, με πρώτες την ειρήνη, την ελευθερία, την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας του.

Όλοι οι Έλληνες ενωμένοι σαν ένα σώμα, με μια ψυχή, ξεχύθηκαν στα χιονισμένα βουνά της Πίνδου και σαν ημίθεοι έδωσαν τη μάχη όχι μόνο για να ανακόψουν τον Ιταλό εισβολέα, αλλά για να νικήσουν το σκοταδισμό και τους δυνάστες γιατί οι Έλληνες, πιο πολύ από όλους, γνώριζαν καλά τι θα πει σκλαβιά και δυνάστης.

Η ώρα για το μεγάλο αγώνα είχε σημάνει. Ο Ελληνικός στρατός ακαταπόνητος ρίχνεται στη μάχη. Η Ελλάδα με την κήρυξη του πολέμου ήταν σχεδόν ανεπιστράτευτη. Στην Ελληνοαλβανική μεθόριο διέθετε ελαφρές δυνάμεις προκάλυψης. Αντίθετα οι Ιταλικές δυνάμεις ήταν αριθμητικά υπέρτερες και άριστα εξοπλισμένες.

Σύμφωνα με το Ιταλικό σχέδιο πολέμου, προβλεπόταν αιφνιδιαστική εισβολή με ταχυκίνητα μέσα προτού συμπληρωθεί η επιστράτευση και η συγκέντρωση του Ελληνικού στρατού, υποστηριζόμενη με έντονη δράση της αεροπορίας. Επίσης είχε προβλεφθεί για την παρακώλυση του σχεδίου επιστρατεύσεως και συγκεντρώσεως του Ελληνικού Στρατού, συστηματικός και ανηλεής βομβαρδισμός των συγκοινωνιακών κόμβων και των σπουδαιότερων πόλεων.

            Η επιχείρηση από Ελληνικής πλευράς θα εκτελείτο σε δύο στάδια, όπως είχε προβλεφθεί ήτοι: Αμυντική στάση στην Ήπειρο, με επιβράδυνση του εχθρού και τελική αναχαίτιση προ της τοποθεσίας ΕΛΑΙΑ-ΚΑΛΑΜΑΣ ή και νοτιότερα αυτής ανάλογα με τις συνθήκες.

            Στη Δυτική Μακεδονία, στην αρχή, αμυντική στάση και στη συνέχεια ανάληψη επιθετικών επιχειρήσεων, μετά τη συγκέντρωση των απαραιτήτων δυνάμεων. Η ορεινή περιοχή της Πίνδου θα χρησιμοποιείτο για την εξασφάλιση του συνδέσμου μεταξύ Ηπείρου καιΔ. Μακεδονίας και για τη συνέχιση του μετώπου.

Την 05.40 ώρα τα Ιταλικά στρατεύματα εισβάλλουν στο έδαφος μας. Ταυτόχρονα εκδηλώνεται σφοδρή δράση της Ιταλικής αεροπορίας στο μέτωπο και στα μετόπισθεν. Οι ελαφρές δυνάμεις της προκάλυψης μπροστά στη συντριπτική υπεροχή του εχθρού, συμπτύσσονται προβάλλοντας πείσμονα αντίσταση και επιβραδύνουν την προχώρηση αυτού στο έδαφός μας.

            Από την πρώτη στιγμή η Ιταλική εισβολή σκόνταψε πάνω στην αλύγιστη αντίσταση του Έλληνα στρατιώτη. Ο ολιγάριθμος Ελληνικός στρατός παρά τις αντίξοες συνθήκες φαίνεται να είναι ο νικητής.

            Πραγματικά, με τη συμπλήρωση της επιστράτευσης και της συγκέντρωσης των δυνάμεων, ο Ελληνικός στρατός αναχαιτίζει τους εισβολείς και αναλαμβάνει την πρωτοβουλία των επιχειρήσεων. Σε λίγο, η μία νίκη δια δέχεται την άλλη: Καλαμάς, Δελβινάκι, Φάρσαρι, Μοράβας, ΙβάνΤόμαρος, Τρεμπεσίνα, Μπούρμπεσι, γίνονται ο τάφος τους. Η ιαχή ‘’αέρα’’ των Ελλήνων πολεμιστών αντηχούσε στα Ηπειρωτικά βουνά και γέμιζε φόβο και τρόμο τις ψυχές των φασιστικών ορδών του Μουσολίνι.

            Σε μικρό χρονικό διάστημα ύστερα από την εισβολή, δεν υπάρχουν στο Ελληνικό έδαφος εχθρικές δυνάμεις, παρά μόνο αιχμάλωτοι. Ο Ελληνικός στρατός προχωρεί κεραυνοβόλα και ελευθερώνει τις πόλεις της Β. Ηπείρου την μια μετά την άλλη: Κορυτσά, Μοσχόπολη, Πρεμετή, Αργυρόκαστρο, Χειμάρα και Κλεισούρα. Η σθεναρή αυτή αντίσταση της Ελλάδος υπήρξε ιστορικό γεγονός, κρίσιμο για την πορεία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ουσιαστική η προσφορά των γυναικών της Πίνδου και των γυναικών στα μετόπισθεν.

Μουσολίνι και Χίτλερ

            Οι απροσδόκητες επιτυχίες του Ελληνικού στρατού και ιδιαίτερα η κατάληψη της Κορυτσάς προξένησαν στη Ρώμη κατάπληξη και οργή. Τόση ήταν η αγανάκτηση και ο θυμός του Μουσολινι ώστε αποφάσισε όταν περάσει βαρύς χειμώνας, να μεταβεί στην Αλβανία για να παρακολουθήσει αυτοπροσώπως τη νέα επίθεση την οποία είχε ετοιμάσει. Για την επίθεση αυτή συγκέντρωσε τις πιο επίλεκτες μονάδες και τα πιο ισχυρά όπλα για να αποκλείσει κάθε ενδεχόμενο αποτυχίας. Τόσο σίγουρος ήταν ότι θα νικούσε, ώστε δεν ζήτησε βοήθεια από τον Χίτλερ. Όμως και η νέα επίθεση  των Ιταλικών στρατευμάτων αποκρούστηκε από τον Ελληνικό στρατό με την ίδια επιτυχία όπως και την πρώτη φορά.

            Η Ελλάδα αγωνίστηκε σθεναρά και κράτησε τα σύνορά της επί επτά(7) περίπου μήνες. Ο αγώνας όμως έγινε άνισος, όταν σε λίγο επιτέθηκε η πανίσχυρη Γερμανική πολεμική μηχανή. Τέλη Μαΐου 1941 η Ελλάδα υπέκυψε στις δυνάμεις του Άξονα και γνώρισε τις φρικαλεότητες μιας στυγνής κατοχής. Τις ένδοξες μέρες του πολέμου 1940-1941 δια δέχθηκε η μεγάλη νύχτα της κατοχής και της συμφοράς. Για τρισήμισυ περίπου χρόνια ο Ελληνικός λαός είχε την πιο απάνθρωπη μεταχείριση από τους Γερμανοιταλούς κατακτητές και τους τότε συμμάχους τους.

            Παρ΄  όλα αυτά η Ελληνική ψυχή παρέμεινε υπερήφανη και αδούλωτη περιφρονώντας τους βαρβάρους. Οι κατακτητές διέπραξαν ανήκουστα εγκλήματα σε βάρος της χώρας μας. Οι πόλεις και τα χωριά γνώρισαν την πιο στυγνή τρομοκρατία και τις αγριότερες λεηλασίες, ενώ άνδρες, γυναίκες αιχμαλωτίζονταν για να υποβληθούν στα πιο φρικτά βασανιστήρια.

            Ο θαυμασμός των ισχυρών για την Ελλάδα γρήγορα ξαπλώνεται παντού. Ακόμα και αυτός ο Χίτλερ σε λόγο του στις 4 Μαίου του 1941 είπε:’ Η ιστορική δικαιοσύνη με υποχρεώνει να παραδεχθώ, πως απ΄όλους τους αντιπάλους, ο Έλληνας στρατιώτης πολέμησε με ύψιστο ηρωισμό και αυτοθυσία και συνθηκολόγησε μόνον όταν η περαιτέρω αντίσταση ήταν αδύνατη και συνεπώς μάταιη’’.

Έλληνες στρατιώτες την ώρα της μάχης

            Οι Άγγλοι έγραφαν:’’ Οι γενιές του μέλλοντος από τώρα και στο εξής θα διδάσκονται ότι και πάλι οι ολίγοι Έλληνες έσωσαν με τη θυσία τους τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό. Στο εξής δεν θα λέγεται ότι οι Έλληνες πολέμησαν σαν ήρωες, αλλά οι ήρωες πολέμησαν σαν Έλληνες’’.

            Οι Αμερικανοί σχολίαζαν ‘’Η Ελλάδα έδωσε το παράδειγμα το οποίο όλοι πρέπει να ακολουθήσουν μέχρις ότου οι σφετεριστές της ελευθερίας οπουδήποτε της γης κι αν βρίσκονται να υποστούν τη δίκαιη καταδίκη τους’’.

            Αυτός υπήρξε ο μεγάλος Ελληνικός αγώνας που άρχισε την 28^η Οκτωβρίου 1940. Ένας αγώνας που η Ελλάδα είχε τις περισσότερες μέρες αντίστασης.

ΜΕΡΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

Ελλάς:           219  ημέρες

Νορβηγία        61   ημέρες

Γαλλία            43    ημέρες (Η υπερδύναμη της εποχής)

Πολωνία         30   ημέρες

Βέλγιο             8   ημέρες

Ολλανδία         4   ημέρες 

Γιουγκοσλαβία 3  ημέρες

Δανία                0  ημέρες(Οι Δανοί παραδόθηκαν σε έναν μοτοσικλετιστή του Χίτλερ ο οποίος μετέφερε στον Δανό βασιλιά αίτηση του Χίτλερ για διέλευση των ναζιστικών στρατευμάτων, ο Δανός βασιλιάς σε ένδειξη υποταγής παρέδωσε το στέμμα του στον μοτοσικλετιστή  για να το πάει στο Βερολίνο και στον ….Χίτλερ)

Τσεχοσλοβακία 0   ημέρες

Λουξεμβούργο   0  ημέρες

   

 ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ

Οι νεκροί Έλληνες στρατιώτες ανήλθαν κατά την διάρκεια των 219 ημερών  στους 13.676.

Αλβανοί:1165  (Πάργα , Μαργαρίτιο, Παραμυθία)

Ιταλοί:8000

Boύλγαροι:25000, 

Γερμανοί:50000

Συνολικές απώλειες σε ποσοστό επί του πληθυσμού (εκτελέσεις, κακουχίες, μάχες) Κατά την διάρκεια της τετραπλής κατοχής που ακολούθησε, οι ανθρώπινες απώλειες πάσης φύσεως, ήσαν :

Ελλάδα 10% (750.000)

Σοβ. Ένωση  2,8%

Ολλανδία      2,2%

Γαλλία          2%

Πολωνία      1,8%

Γιουγκοσλαβία  1,7%

Βέλγιο         1,5%

Την  επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940 δεν πρέπει να την προσπερνάμε επιπόλαια και χωρίς εθνική έξαρση. Αντίθετα, σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά που απειλείται η εθνική μας ανεξαρτησία και η εδαφική μας ακεραιότητα πρέπει να την κάνουμε λάβαρο ιερό και αφετηρία των προσπαθειών μας για τη διαφύλαξη της εθνικής μας υπόστασης.

            Σήμερα , πάνω από όλα, πρέπει να δείξουμε το δρόμο των ιδανικών που δημιούργησε το ‘’Σαράντα’’ και να μεταδώσουμε όλα αυτά στις νέες γενιές. Είναι το χρέος μας, ο φόρος τιμής, στις ηρωικές στρατιές των προγόνων μας. Γιατί όποιος λαός ξεχνά την ιστορία του χάνεται.

                                                Τιμή και δόξα στους αγωνιστές του  1940-41

πηγη..http://imverias.blogspot.gr/